Arrangementet "Vandring på Vår frelsers gravlund" som skal gå føre seg på Tor Jonsson sin fødselsdag 14. mai, nærmar seg. Prisen er 450 kroner som inkluderer middag på Bondeheimen med underhaldning. Påmelding og betaling til konto 2085 25 52558 innan 3. mai. Merk betalinga "Vandring".

Arrangementet kom i stand på bakgrunn av artikkelen under som Tor Jonsson hadde på trykk i Dagbladet 5. august 1950. 

Vandring på "Vår frelsers gravlund"

Eg går her og vandrar på «Våre frelseres gravlund». Vandrar med seine kyrkjegardssteg og slepper tankane ut på vidotta. Går her utan å tenkje over at slik vandring og slik tankeverksemd i grunnen er asosial.

   Eg vil ikkje nett seia at eg høyrer til dei gravferdsglade som møter fram og græt over alle graver. Heller ikkje er det nokon dragnad mot døden som driv meg inn mellom alle dei stygge monumenta over norsk steinindustri.

   Nei, det er blomane. Alle desse trøysteblomane som står og er hjartelagssurrogat på gravene.

   Ein gong hata eg blomane. Det var den tida eg sveitta og bar jord og møk hos ein pen gartnarnellik. Det trengst ein viss porsjon dagdrivaroverskot skal ein elske blomar. Ein må liksom seia farvel til alle grender og gater der dei trøytte henders gud lever sitt liv. Ein må kjenne seg som andre potens av seg sjøl og tru at vårt latinske alfabet har noko med ånd å gjere. Så bør ein lulle litt over sin barndoms vitaminhunger og sin ungdoms ­seksualhunger og seia i namnet til Mennesket, Ånda og Verda. Dessutan bør ein vera så sosialt interessert at ein plantar roser på fattigmannsgraver ein gong iblant. På denne måten kan kvar stuslegstugu-gut få litt kulturparfyme i håret og måle seg med gamle embetsmannsfruer som trur på Gud og elskar geranium.

   Det er lenge sidan eg plukka klungerroser i røysene heime. Men utan at ein omvender seg og blir som barn att, kan ein ikkje koma inn i kulturriket.

   Det hender nok eg set både meg sjøl og andre kulturskrivarar i parentes med eit NB! Svindel! etter. Men kva skal den fattige gjera? Korkje blad eller forlag betaler honorar for det ein går ikring og er ærleg. Ærlegdom er ei vare der pris og tilbod ikkje har noko med einannan å gjera.

   Eg går her fattig og full av ord og villar meg bort blant direktørgravene på «Våre frelseres gravlund». Brått stoggar eg ved grava hans gamle Ivar Aasen. Det høver i grunnen dårleg at du ligg her, Ivar. Du var ingen frelsar. Du veifta ikkje med filleskjorta over sjølvsagde teoriar. Du gjekk berre og mulla nokre songar vi aldri kan gløyme. Nei, du høyrer ikkje til her. Du skulle lege på ein bortgøymd kyrkjegard i ei bygd, der dei ikkje har andre frelsarar enn Riksteatret.

   I kunstnarane sitt himmerike er det trongt no for tida. Men gudskjelov, det er godt rom på kunstnarkyrkjegarden enno. Pene plenar gjev liksom dødsrom og dagleg vyrdnad for kunstnarar og kunstige frelsarar. Trø ikkje på plenen! Dei store må ligge i einsemd skal dette åndssprengde folket hugse at dei er store. Kringom ligg næringsmennene som har frelst vårt folks fridom og fattigdom med sine tiltak.

   Men likevel – det kan koma tider da vi må trø på plenane. Det har vore god framgang i frelsarfaget, og eit ufrelst kulturfolk må fara fint med frelsarane sine etter kvart som dei døyr. Dei må ha stein og blomar. Sving hamaren, steinhoggar! Grav i jorda, gartnar! I morgon kan ein av frelsarane døy av matforgiftning, og da må alle arbeidsmaurane stå ferdige til å pynte Den heilage grav.

   Eg tenkjer først og fremst på desse som atter og atter gjev ut frelsarorda sine i bokform. Ikkje slik som berre knyter romanknutar og løyser dei opp att på siste sidene, men verkelege diktarar som har sett eine auga i pant for åndeleg klårsyn og veit om ein eller annan asfaltert frelsarveg.

   Eg veit ikkje om det har vore nemnt før, men det kan iallfall ikkje vera til skade om ein tek det opp att: Det er ei fæl tid vi lever i. Det er noko farleg ein stad. Resultatet er angest. Men i grunnen er det angesten som er farleg.

   Ja, slik må det altså seiast når ein skal vera åndeleg og upolitisk.

   La oss altså halde fast på dette: Det er noko farleg ein stad, noko som kan øydelegge vår kultur, vår fortidsdyrking og framtidsskodde, vårt celluloseåndsliv og – det verste av alt – sjølve Ånda, som visstnok skal finnast ein stad bak all cellulosen.

   Jaja. Her må noko gjerast, her må det frelsast. Det er ikkje nok med hallelujamøte, det må konstruerast eit frelsesystem som kritikarane godkjenner. Det må finnast ein eller annan metode til å frelse han Ola Normann frå angesten i tida, han er da gudhjelpemeg så redd at han skjelv i brokabaken midt i hardaste slåttonna.

   Men det er mangt som kan frelse menneskja. T.d. Mennesket med stor M. Eller rettare sagt trua på mennesket. Eg har forresten ikkje gode røynsler i så måte. Eg trudde på han Per i mange år, trudde på det gode i han etter ekte humanisisk oppskrift – heilt til han snytte meg for hundre kroner. No går han ikring med dette vakre kjeltringsmilet som sume kjøpmenn brukar til reklame.

   Denne trua på det gode i mennesket – jaja, det er liksom litt ukultivert å flire av det òg. For denne trua er eit foreldrelaust barn som er adoptert av høgåndelege krinsar av di Indremisjonen har gjort Herren din Gud til ein streng og upopulær Gud. Vår tids ungdom er berre shorts og skinn, og korleis skal ein få slik ungdom i tale når ein påstår at ein kjem frå Gud? Nei, da er det kanskje lurare med denne trua på mennesket, trua på Liaklev og Stokken og oss alle andre.

   Men så er det sume av frelsarane som liksom synest denne mennesketrua er for abstrakt, og så spesialiserer dei seg på kvinna. Kvinna er det som skal frelse oss! Ho har slike kvite, mjuke hender som høver saman med blomar i dikt. Og så hender det iblant at ho ber eit barn under barmen. For ein rikdom av frelsande symbol midt i ei tid då åndsmenneska talar varsamt om angesten så dei kan halda fram med å vera politiske albinos. Og kvinna frelser oss i vers etter vers, som alle er inspirerte av madonnabilete i gamle julehefte. Vi er snart så frelste at vi orkar ikkje å flire, men di meir kjem etterkomarane våre til å flire av denne sentimentale snufsinga vi kallar dikting.

   Men vi treng gravplass til alle frelsarane i framtida. La dei få sine åndsaristokratiske graver på plenane her i «Våre frelseres gravlund» nedanfor Bjørnsons falne fane. Bjørnson, ja! «De gode gjerninger redder verden.» Liksom det skulle vera noko å basunere ut! Det lærde vi da i første timen på folkeskulen.

   Slik går eg og småkokar av eksplosjonar her på gravlunden. Går i ein grå, vengeskoten dag. Går og veit at verda vil ha mange, mange småfrelsarar. Han sjølve Frelsaren starta med eit så stort program at ingen makta å fylgje, og så vart det berre kyrkje av det. I staden kom alle dei gløgge, oppfinnsame småfrelsarane.

   Det kan nok vera lettvint med slik patentfrelse, men eg elskar ikkje ekstatisk raping over råkostfatet. Eg må tenkje på det ho sa, kjerringa, som hadde kome i hypokonderlag: «Åja, ein lyt vera til den som er frisk òg.» Men er det slik at eg treng ei tru iblant, så trur eg at sanninga ligg ein stad mellom ja og nei.

   Det er stilt her på gravlunden. Så stilt skal det bli ein gong kring alle småfrelsarane i åndslivet.

Foto over: VisitOslo

Bli med på markeringa av Tor Jonsson sin fødselsdag 14. mai med vandring på Vår Frelsers gravlund og middag på Bondeheimen!

Frist for påmelding: 3. mai. Program og invitasjon under. 

I høve Tor Jonsson-jubiléet i fjor kom det ut to nye bøker med tekster av og om forfattaren. Boka Eit ord er eit under med Tor Jonssons eigne tekster i samling, kom i 2016. I år kom artikkelsamlinga Meg kan ingen grava ned med tekster om ulike sider ved livet og forfattarskapen til Tor Jonsson. Blant bidragsytarane her er Andreas Hompland, Ottar Grepstad, Arthur Arntzen, Aslaug Nyrnes, Jan  Inge Sørbø, Gard Espeland og Inge Eidsvåg. Elleve av tekstene er nyskrivne eller omarbeidde for denne boka.

På Lom folkebibliotek har vi nå førjulssal på begge bøkene og Tor Jonsson-nett til 650 kroner. Dette er ein julegåveidé til dei som er interessert i forfattarskapen til Tor Jonsson, til dei som kan bli det, til historie- og lyrikkinteresserte over heile landet og til dei som har alt, men manglar desse bøkene i bokhylla. Bøkene og nettet kan sjølvsagt også kjøpast enkeltvis. 

Har du ikkje høve til å koma til biblioteket, kan bøkene bestillast på Oplandske bokforlag. Lenker i boktitlane over.

God jul og godt nytt Tor Jonsson-år i 2018!

Helsing Tor Jonsson-laget 

Diktardagar i Lom, Skjåk og Vågå går av stabelen 31. august til 3. september. Det er i år 100 år sidan Knut Hamsun skreiv romanen Markens grøde som han mottok Nobelprisen i litteratur for i 1920. Markens grøde blir overordna tema på litteraturseminaret og under dagane som heilskap. Den yngre garde får også ta del i markeringa med Markens grøde-seminar for elevane på den vidaregåande skulen og eit spesiallaga opplegg for elevane på ungdomsskulane med forfattar Aina Basso.

Elles er vi svært glade for å ha med oss Norges 57. morsomste mann, Are Kalvø, rockepoeten Tom Roger Aadland som har gjendikta fjorårets Nobelprisvinnar i litteratur, Bob Dylan, til nynorsk, diktardøtre frå dalen, vår eiga Ragnhild Kolden som i år har motteke strålande kritikkar for romanen Det gode vi ikkje gjer deltek med opplesingar i Lom, Skjåk og Vågå, og debutant Therese Tungen frå Kvam som har fått svært gode skussmål for novellesamlinga Ein gong var dei ulvar, Jens M. Johansson som skreiv ein av fjorårets mest kritikarroste romanar Et godt liv og Selma Lønning Aarø som i fjor kom ut med romanen Hennes løgnaktige ytre, ein roman om Anna Munch, kvinna som var besett av Knut Hamsun. I tillegg blir det opplesingar, måleriutstilling med Wilhelm Bjertnes, Ola Grøsland held årets Tor Jonsson-foredrag om Tor Jonsson og Knut Hamsun. Det blir Diktarmiddag på Fossheim med Are Kalvø og Endre Skjåk, konsertar og fjelltur. Sist men ikkje minst vil våre lokale diktardamer, Vera Henriksen og Lisbet Lid Venås, få sin velfortente heider og merksemd under dagane. Vel møtt!

Program og billettar 

I dag er det 101 år sidan Tor Jonsson vart fødd i Lom. Jubileumsåret i fjor synte at det fortsatt er stor interesse for diktaren, og at mange av tekstane hans lever i beste velgåande. Vi i Tor Jonsson-laget er svært glade for at jubiléet vart så vellykka som det vart, med ei mengd godt besøkte arrangement rundt om i landet, teateroppsetjingar, ny musikk til dikta, Tor Jonsson-magasin og bokutgjeving.

På dagen hans i dag er vi svært tilfredse med å kunne melde om ei ny bok om Tor Jonsson. Også denne utgjevinga kom til som eit resultat av 100-årsjubiléet. Boka som kom i fjor, Eit ord er eit under. Tekster i samling, er ei bok med tekster av Tor Jonsson. Boka som kjem i år Meg kan ingen grava ned. Artiklar om Tor Jonsson, er ei bok om forfattaren.

Tittelen på boka er henta frå diktet «Den ukjende», frå samlinga Ei dagbok for mitt hjarte, som vart utgjeve posthumt i 1951. I siste strofa i diktet seier diktar-eget: «Meg kan ingen grava ned. Det er ingen som har kjent meg».

Boka inneheld 18 artiklar om Tor Jonsson og ulike sider ved livet og forfattarskapen hans. Elleve av tekstane er nyskrivne eller omarbeidde for denne boka. Dei tek til dømes for seg Tor Jonsson som samfunns- og bygderefsar og drøftar korleis omgrepet "bygdedyret" er blitt knytt til Tor Jonsson. Andre artiklar samanliknar Tor Jonsson med Alf Prøysen og dreg parallellar og peikar på skilnader mellom han og Aasmund Olavsson Vinje. Vidare handlar det om Tor Jonssons retoriske landskap, mor/barn-tematikk og andre sentrale emne i den lyriske diktinga.

Dei 7 siste bidraga er eldre tekstar der samtidige forfattarar, skribentar og forskarar skriv om livet og forfattarskapen til Tor Jonsson. Fleire av dei hadde eit personleg forhold til han.

Bidragsytarane er Inge Eidsvåg, Gard Espeland, Ottar Grepstad, Andreas Hompland, Aslaug Nyrnes, Svein Johs Ottesen, Jan Inge Sørbø, June Røys Hauge, Ove Røsbak, Arthur Arntzen, Paul Breiehagen, Jan-Magnus Bruheim, Inger Heiberg, Reidar Djupedal, Halldis Moren Vesaas, Tore Ørjasæter og Ottar Brox.

I år som i fjor er det Oplandske Bokforlag som står for utgjevinga. Håvard Teigen, leiar i  Tor Jonsson-laget og professor ved Høgskolen i Innlandet, og Svein Johs Ottesen, omsetjar og tidlegare kulturjournalist og kritikar i Aftenposten, har redigert boka.

Boka går i trykken i desse dagar og blir lagt ut for sal seinast 25. mai. Ho kan bestillast på Oplandske Bokforlag eller kjøpast over disk på Lom folkebibliotek. 

Vi avsluttar med diktet «Den ukjende» og håpar at rett så mange av dykk vil tinge boka og få ny kunnskap om og glede av Tor Jonsson og diktargjerninga hans.

Den ukjende

Eg er ein mann som ingen kjenner.
For den eg er, gjekk støtt ein ukjend veg.
Farvel, da alle gode venner,
som berre kjenner han som aldri likna meg.

Meg kan ingen rose eller laste,
for ingen kjenner meg, og ingen kjem meg nær.
Så tei still venner, så eg slepp å høyre
ros og ris for det eg ikkje er.

Men ein gong kjem vel alle venner
og fører meg til grava. Og så godnatt, godnatt.
Men eg skal fylgje med når de går heim frå laget,
da skrymtar eg i skuggane, i grenda går eg att.

Meg kan ingen grava ned, det er ingen som har kjent meg.
Det bur ein annan i meg, han åtte aldri ord.
Han lever att i andre og vandrar i sin himmel
på denne barndomsfagre og bombesprengde jord.

Årets julegåvetips! Tor Jonsson-nett med Tor Jonsson-bokpakker! Løp og kjøp på Lom folkebibliotek!

Bokpakke 1: Eit ord er eit under, Berre kjærleik og død og Dikt i samling: 600 kr

Bokpakke 2: Eit ord er eit under og Berre kjærleik og død: 500 kr

Bokpakke 3: Eit ord er eit under og Dikt i samling: 450 kr 

I dag lanserer Posten Tor Jonsson-frimerket.

Posten markerer i år jubilea til Tor Jonsson (1916-1951) og Johan Sverdrup (1816-1892), "den norske parlamentarismens far", med to nye frimerke. Sverdrup er best kjend for innføringa av parlamentarismen i 1884, kampen for at Stortinget skulle velja regjering og at Kongen skulle få mindre makt. Stiftinga av dei politiske partia var også ei kampsak for Sverdrup, som vart den fyrste formannen i det nystifta Venstre. Han engasjerte seg også i kampen for ålmenn røysterett for både kvinner og menn. Sverdrup var norsk statsminister frå 1884 til 1889. Tor Jonsson-laget synest det er stor stas at dei to frimerka blir lansert samstundes.

Frimerket med Tor Jonsson er verdsett til 20 kroner med portrett av forfattaren og verseliner frå diktet "Heimkjenning" i bakgrunnen. Sverre Morken står for design og gravyre. Ein kan bestille frimerket i nettbutikken til Posten. 

Urframføring i Lom 12. november!

Georg Buljo har tonesett Tor Jonsson og har med seg eit knippe av våre fremste musikarar til å framføre den nye musikken. Susanna Wallumrød, Georg Buljo, Erlend Viken, Per W. Aaserud og Christian Svensson, Sigmund Bråtet bidreg med diktlesing. Møt opp på konserten i Utgard 12. november kl. 19.30!

Arr.: Diktardagar i samarbeid med Utgard.